رازهای پخت غذای خوش‌طعم با ظروف چدنی

ظروف چدنی از آلیاژ آهن ساخته شده است و یکی از قدیمی‌ترین ابزارهای آشپزی هستند. این ظروف معمولاً به رنگ تیره و با سطحی خشن و ضخیم شناخته می‌شوند. چدن به دلیل چگالی بالا، حرارت را به کندی جذب می‌کند اما پس از گرم شدن، آن را به خوبی حفظ می‌کند. ظروف چدنی در انواع مختلف مانند قابلمه، تابه، گریل و دیگ عرضه می‌شوند. این ظروف قابلیت استفاده روی گاز، داخل فر و حتی روی آتش مستقیم را دارند. بسیاری از ظروف چدنی به صورت بدون پوشش و برخی با روکش لعابی تولید می‌شوند. نوع بدون پوشش نیاز به روغن‌کاری دوره‌ای دارد تا خاصیت نچسبی خود را حفظ کند. لعاب‌دارها نیازی به روغن‌کاری ندارند و ظاهر براق‌تری دارند. استفاده از ظروف چدنی نیازمند مراقبت‌هایی مانند خشک نگه داشتن و جلوگیری از ضربه است. این ظروف مناسب پخت غذاهایی هستند که نیاز به زمان و حرارت یکنواخت دارند.

مدل های ظروف چدن

-تابه چدنی (Skillet یا Frying Pan)

تابه چدنی یکی از پرکاربردترین ظروف برای سرخ‌کردن، نیمرو، استیک و سوسیس است. دارای دیواره‌های نسبتاً کوتاه و دسته بلند است. حرارت را یکنواخت پخش می‌کند و برای استفاده روی گاز یا داخل فر مناسب است. در انواع با یا بدون لعاب وجود دارد. مدل‌های بدون لعاب نیاز به روغن‌کاری دارند. تابه‌های چدنی به‌خصوص برای استیک‌زدن معروف‌اند.

-قابلمه چدنی

قابلمه چدنی دارای دیواره بلند و ضخیم است و برای پخت غذاهای آب‌دار مثل خورشت، سوپ یا پلو مناسب می‌باشد. حرارت را به آرامی منتقل می‌کند و به‌خوبی حفظ می‌کند. برخی مدل‌ها لعاب‌دار هستند و برای غذاهای اسیدی مثل خورشت گوجه مناسب‌ترند. درب قابلمه چدنی سنگین است و بخار را داخل ظرف نگه می‌دارد. مناسب استفاده روی گاز یا درون فر است. دوام بالایی دارد و طعم غذا را بهبود می‌دهد.

-سینی چدنی

سینی چدنی سطحی صاف و بزرگ دارد و برای پخت در فر، گریل، پیتزا یا نان کاربرد دارد. به دلیل توزیع یکنواخت حرارت، سطح غذا کاملاً برشته و طلایی می‌شود. برخی مدل‌ها دسته‌دار هستند. بسیار مقاوم در برابر حرارت بالا است. مناسب رستوران‌ها و آشپزی حرفه‌ای است. برای نگهداری بهتر، باید خشک نگه داشته شود و روغن‌کاری شود (اگر لعاب‌دار نباشد).

-چدنی لعاب‌دار (Enamel Cast Iron)

ظروف چدنی لعاب‌دار با روکش سرامیکی یا لعابی پوشیده شده‌اند که از زنگ‌زدگی جلوگیری می‌کند. این نوع نیازی به روغن‌کاری ندارد و برای غذاهای اسیدی نیز مناسب است. ظاهر زیبا و رنگ‌بندی متنوعی دارد. معمولاً در قابلمه‌ها و دیگ‌های گران‌قیمت به کار می‌رود. سطح داخلی آن صاف‌تر از چدن خام است. شست‌وشوی آن راحت‌تر است ولی نسبت به ضربه حساس‌تر است.

-ظرف دیزی چدنی

ظروف دیزی چدنی معمولاً به شکل استوانه‌ای یا دیگچه‌های کوچک هستند. حرارت را به آرامی و یکنواخت منتقل می‌کنند و برای پخت طولانی دیزی بسیار مناسب‌اند. دیزی در آن کاملاً جا می‌افتد و طعم بهتری می‌گیرد. برخی مدل‌ها درب گنبدی یا چفت‌شونده دارند. ممکن است بدون لعاب یا لعاب‌دار باشند. برای پخت روی آتش، ذغال یا گاز مناسب‌اند.

-ظروف چدنی بدون لعاب (خام)

این ظروف فاقد هرگونه روکش یا لعاب هستند و سطحی زبر، تیره و طبیعی از جنس چدن خام دارند. برای جلوگیری از زنگ‌زدگی، باید به‌طور منظم با روغن مخصوص پوشش داده شوند (seasoning). در صورت روغن‌کاری صحیح، سطح آن‌ها نچسب می‌شود و طعم خاصی به غذا می‌دهد. مناسب پخت استیک، گریل، دیزی، نان و غذاهای غیر اسیدی هستند. بسیار بادوام، مقاوم و قابل استفاده در فر، اجاق گاز و حتی آتش هستند. نگهداری آن‌ها نیازمند دقت بیشتری است، ولی در عوض ماندگاری فوق‌العاده‌ای دارند.

مزایا و معایب ظروف چدنی

چه نکاتی برای نگهداری ظرف چدنی باید رعایت کنم؟

1-شست‌وشوی اصولی

• -فقط با دست بشور: ماشین ظرفشویی دشمن چدن هست! وزن زیاد و شوینده‌های قوی ممکنه آسیب بزنن.

• -از اسکاچ نرم استفاده کن: سیم ظرفشویی یا اسکاچ زبر خاصیت نچسب بودن رو از بین می‌بره.

• -بعد از شستن، کامل خشک کن: رطوبت باعث زنگ‌زدگی می‌شه، پس با دستمال خشکش کن.

2-استفاده صحیح

• -قبل از پخت، ظرف رو گرم کن: این کار باعث پخش یکنواخت حرارت و حفظ خاصیت نچسب می‌شه.

• -از شعله متوسط استفاده کن: حرارت خیلی بالا ممکنه رنگ ظرف رو تغییر بده یا بهش آسیب بزنه.

• -از کفگیر چوبی یا سیلیکونی استفاده کن: فلز یا پلاستیک ممکنه سطح ظرف رو خراش بده یا مواد مضر وارد غذا کنه.

3-نگهداری هوشمندانه

• -روغن‌کاری دوره‌ای: هر چند وقت یک‌بار سطح ظرف رو با روغن خوراکی (مثل نارگیل یا آفتابگردان) چرب کن تا خاصیت نچسب بودن حفظ بشه.

• -در یخچال نذار: چدن با رطوبت و سرمای یخچال سازگار نیست و ممکنه زنگ بزنه.

• -غذا رو طولانی‌مدت داخل ظرف نگه ندار: بعد از پخت، غذا رو منتقل کن تا ظرف آسیب نبینه.

• -از سرد کردن ناگهانی خودداری کن: ظرف داغ رو زیر آب سرد نبر، چون ممکنه ترک بخوره.

4-جلادهی اولیه (قبل از اولین استفاده)

• -ظرف رو با آب و صابون بشور و خشک کن.

• -با روغن خوراکی سطح داخلی و بیرونی رو چرب کن.

• -در فر با دمای حدود ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد به مدت ۳۰ دقیقه قرار بده.

• -بعد از خنک شدن، روغن اضافی رو پاک کن.

مقایسه ظروف چدنی با استیل و تفلون

چطوری ظرف چدنی اصل را انتخاب کنیم؟

-تست آهن‌ربا:از آن‌جا که چدن از آهن تشکیل شده است، باید آهن‌ربا به آن جذب شود. در صورتی که جذب نشد، احتمالاً ظرف مورد نظر از آلومینیوم یا سایر آلیاژهای غیرآهنی ساخته شده است.

-وزن بالا: ظروف چدنی اصل نسبت به نمونه‌های تقلبی وزن بیشتری دارند. چنانچه ظرف بسیار سبک باشد، می‌توان به اصالت آن شک کرد.

-سطح ناصاف و دارای بافت:چدن اصل معمولاً سطحی با بافت زبر و برجستگی‌های ریز دارد. در مقابل، ظروف با سطح کاملاً صاف و صیقلی ممکن است تقلبی یا از جنس متفاوت باشند.

-رنگ یکدست داخلی و خارجی:در ظروف چدنی اصل، رنگ داخل و بیرون ظرف یکدست است. وجود تفاوت رنگ یا تغییر در بافت سطح، ممکن است نشانه‌ای از کیفیت پایین یا غیرچدنی بودن ظرف باشد.

-قابلیت زنگ‌زدگی:از آنجا که چدن حاوی آهن است، در صورت قرار گرفتن طولانی‌مدت در آب، ممکن است دچار زنگ‌زدگی شود. این ویژگی نه تنها ایراد محسوب نمی‌شود، بلکه می‌تواند نشانه‌ای از اصل بودن چدن باشد.

-شکنندگی نسبی: برخلاف بسیاری از فلزات، چدن در برابر ضربه شدید ممکن است ترک بردارد یا حتی بشکند. این ویژگی طبیعی ساختار چدن است و نشانه‌ای از ترکیب خاص آن می‌باشد.

-قیمت و گارانتی معتبر:ظروف چدنی اصل معمولاً دارای قیمت بالاتر و گارانتی بلندمدت هستند. در صورتی که ظرفی با قیمت بسیار پایین عرضه شود، احتمال تقلبی بودن آن زیاد است.

-صدای ضربه: هنگام ضربه‌زدن با انگشت یا قاشق، چدن اصل صدایی بم و خفه ایجاد می‌کند. در مقابل، ظروف آلومینیومی یا بی‌کیفیت صدایی زیر و زنگ‌دار دارند.

-ضخامت یکنواخت:چدن اصل دارای ضخامت یکدست و قابل توجه در تمام بخش‌های ظرف است. ظرفی که در بخش‌هایی نازک‌تر یا سبک‌تر است، اغلب از کیفیت پایینی برخوردار بوده و احتمالاً چدن واقعی نیست.

بهترین برندهای ظروف چدنی

ظروف چدنی یکی از بهترین گزینه‌ها برای آشپزی سنتی و حرفه‌ای هستند، مخصوصاً زمانی که به پخت یکنواخت، حفظ حرارت بالا و دوام طولانی نیاز باشد. اگرچه نسبت به ظروف تفلون یا استیل سنگین‌ترند و نیاز به نگهداری خاص مثل روغن‌کاری یا خشک‌کردن دقیق دارند، اما در مقابل، با استفاده درست می‌توان سال‌ها (و حتی نسل‌ها) از آن‌ها استفاده کرد.

چدن برای پخت استیک، خورشت، غذاهای گریل‌شده و نان عالی است و در مدل‌های لعاب‌دار، برای غذاهای اسیدی هم قابل استفاده است. این ظروف انتخاب خوبی برای کسانی هستند که به طعم، کیفیت پخت و ماندگاری اهمیت می‌دهند. با رعایت مراقبت‌های ساده، چدن می‌تواند یکی از قابل‌اعتمادترین ابزارهای آشپزخانه‌ات باشد.